Repertorium Hulthem

Sente ghetrwden minne ende

Hulthem-Nr:

192 (f. 189rb,1-191vb,6)

Opschrift:

Sente ghetrwden minne ende sente jans vrienscap die deen

Opschrift:

vrient den andren gheeft ·C·xcij·

Incipit:

Int leste van des meyen tijt Als ouer alle die werelt wijt

Explicit:

Ende sente janne daer toe mede God sende ons sinen eweghen vrede

Afrondingsformule:

Amen ·iiij^c·lij· verse

Weergave inhoud:

Wandelend in de natuur kreeg ik inspiratie om te vertellen over het ontstaan van het drinken van Sint Geertruden minne en Sint Jans vriendschap. Er was eens een non voor wie een ridder liefde had opgevat. Maar zij, St. Ghetruit, diende God, beminde Jezus, Maria en bovenal St. Jan. Uit liefde voor haar schonk de ridder haar klooster alles wat hij bezat. Ten slotte verkocht hij zijn ziel aan de duivel in ruil voor zeven jaar rijkdom. Door een ingeving Gods wist St. Ghetruit hiervan. Toen zijn tijd om was, nam de ridder bezorgd afscheid van het klooster om op zijn onzekere reis te gaan. St. Ghetruit drong erbij hem op aan een heildronk te drinken ter ere van haar minne en St. Jans vriendschap, opdat St. Jan hem zou geleiden en God hem zou beschermen. Die dronk redde hem van de duivel. Deze was woedend dat hem zijn loon ontging, maar moest hem laten gaan: St. Ghetruits minne was hem te machtig. Vanaf die tijd leidde de ridder een vroom leven in zijn geliefde klooster. Wanneer mensen afscheid van elkaar nemen drinken ze elkaar daarom op deze wijze toe, opdat beide heiligen hen geleiden.

Namen:

Gertrudis (St.) Jezus Johannes de Doper/Baptista (St.) Maria, moeder van Jezus

Auteurs:

Willem van Hildegaersberch? (2)

Datering: onbekend

Nrs. 177 en 192 toegeschreven door Jonckbloet aan Willem van Hildegaersberch; bestreden door Serrure.

W.J.A. Jonckbloet, Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. 4e dr., herz. en tot den tegenwoordigen tijd bijgewerkt door C. Honigh. Groningen (Wolters) 1888-1892. 6 dln.: dl. 4 p. 407-409 (hierin is eerder werk van W.J.A. Jonckbloet opgenomen)

C.P. Serrure (ed.), 'Kleine gedichten en prozastukken uit de dertiende en veertiende eeuw'. In: Vaderlandsch museum 2 (1858), p. 146-221 en 374-451.: p. 374-376

Tekstsoort:

Exempel (vs. 288), ghedicht (vs. 444), sermoen (vs. 447); mirakelsproke (Hogenelst 1997), legende.

Vorm:

rijm: aabb

Lengte:

451 vss.

Aanvullende informatie:

Initiaal-I 2 regels hoog, marginale paragraaftekens op onregelmatige plaatsen. ─ Aantal vss. volgens afrondingsformule: 452. Weesrijm: vs. 397 (gezien de verzentelling 1 vers verloren gegaan); onzuiver rijm: vss. 11/12, 55/56, 73/74, 81/82, 83/84, 89/90, 101/102, 159/160, 179/180, 183/184, 189/190, 203/204, 211/212, 247/248, 265/266, 293/294, 301/302, 317/318, 327/328, 367/368, 400/401 en 446/447. Paragraaftekens vóór vss. 21, 36, 41, 49, 69, 85, 109, 141, 155, 171, 185, 201, 243, 259, 279, 295, 301, 319, 331, 363, 379, 391, 412, 432 en 444: structurering per episode en bij perspectiefwijziging.

Petit-Nommer(s):

493a; 493b

Edities:

Bisschop 1870 , p. 142-148 (paralleltekst + tekstvarianten in hs.-Van Hulthem)

Bisschop 1870 W. Bisschop & E. Verwijs, Gedichten van Willem van Hildegaersberch. Vanwege de Mij. der Ned. letterkunde te Leiden uitgegeven door ─. 's-Gravenhage (Nijhoff) 1870. [Fotogr. herdruk Utrecht (HES) 1981].

Brinkman/Schenkel 1999 , band 2 p. 978-990

Brinkman/Schenkel 1999 H. Brinkman & J. Schenkel (ed.), Het handschrift-Van Hulthem. Hs. Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, 15.589-623. Diplomatische editie bezorgd door -. Hilversum (Verloren) 1999. 2 banden. Middeleeuwse Verzamelhandschriften uit de Nederlanden 7/1-2.

Van Mierlo 1939A , p. 288-296

Van Mierlo 1939A J. van Mierlo (ed.), Geestelijke epiek der Middeleeuwen. Amsterdam etc. (Elsevier etc.) 1939. Bibliotheek der Nederlandse letteren 1.

Serrure 1858A , p. 378-394

Serrure 1858A C.P. Serrure (ed.), 'Kleine gedichten en prozastukken uit de dertiende en veertiende eeuw'. In: Vaderlandsch museum 2 (1858), p. 146-221 en 374-451.

Secundaire literatuur:

Van Anrooij 1991 , p. 187

Van Anrooij 1991 W. van Anrooij & A.M.J. van Buuren, ''sLevens felheid in één band: het handschrift-Van Hulthem'. In: H. Pleij e.a., Op belofte van profijt. Stadsliteratuur en burgermoraal in de Nederlandse letterkunde van de Middeleeuwen. Amsterdam (Prometheus) 1991, p. 184-199 en 385-391. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 4.

Arnoys , (scriptie)

Arnoys R.J.P. Arnoys, De ballade van St. Gertrud. (Ongepubl. doctoraalscriptie, te raadplegen bij de Universiteit van Amsterdam, Documentatiecentrum Nederlandse Letterkunde, nr. 557).

Boeren 1962-1963

Boeren 1962-1963 P.C. Boeren, 'Sint Jans minne en Sinte Geertruiden minne'. In: Tijdschrift voor Ned. taal- en letterkunde 79 (1962-1963), p. 103-114.

Brill 1885 , boek 4 p. 282-283 vss. 1422-1429

Brill 1885 W.G. Brill (ed.), Rijmkroniek van Melis Stoke. Utrecht (Kemink) 1885. 2 dln. Werken uitgegeven door het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht, nieuwe serie 40 en 42. [Ongew. herdruk Utrecht (HES) 1983].

Buddingh 1842 , p. 31-36, 73-76

Buddingh 1842 J. Buddingh, Over oude en latere drinkplegtigheden, vooral der Scandinaviërs, Germanen en Nederlanders. 's-Gravenhage (Schinkel) 1842.

Buddingh 1845 , p. 60

Buddingh 1845 D. Buddingh, Mirakelgeloof en mirakelen in de Nederlanden. 's-Gravenhage (Susan) 1845.

Gessler 1925A

Gessler 1925A J. Gessler, 'La légende du chevalier voué au démon et sauvé par Sainte Gertrude'. In: Le folklore Brabançon 4 (1925) nr. 23, p. 205-285.

Gessler 1925B

Gessler 1925B J. Gessler, 'De legende van den ridder die zijn ziel verkocht aan den duivel en door Ste Geertrudis gered werd'. In: De Brabantsche folklore 5 (1925), p. 205-207.

Van Herwaarden 1986 , p. 20-28

Van Herwaarden 1986 J. van Herwaarden, 'Graaf Floris V en het reizen in zijn dagen'. In: E.H.P. Cordfunke, F.W.N. Hugenholtz en Kl. Sierksma (red.), Handel en wandel in de dertiende eeuw. Muiderberg etc. (De Bataafse Leeuw) 1986, p. 7-28. Stichting Comité Oud Muiderberg 26.

Van Heurck 1913

Van Heurck 1913 M.E. van Heurck, 'A propos de Sainte Gertrude'. In: Bulletins et mémoires de la Société d'Anthropologie de Paris 32 (1913), p. 551-557.

Hofdijk 1886 , p. 65

Hofdijk 1886 W.J. Hofdijk, Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. 7e dr. 's-Gravenhage (Ykema) 1886.

Hogenelst 1995B , p. 114-115, 224

Hogenelst 1995B D. Hogenelst & F. van Oostrom, Handgeschreven wereld. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen. Amsterdam (Prometheus) 1995.

Hogenelst 1997 , dl. 2 p. 99-100 (133)

Hogenelst 1997 D. Hogenelst, Sprekers en sproken. Inleiding op en repertorium van de Middelnederlandse sproke. Amsterdam (Prometheus) 1997. 2 dln. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 15. Diss. Leiden.

Van der Houwen 1982

Van der Houwen 1982 J. van der Houwen, 'Sint Jansgeleide en Sint Geertenminne'. In: Dongebode 8 (1982), p. 95-98.

Kalff 1906-1912 , dl. 1 p. 472, 547-550

Kalff 1906-1912 G. Kalff, Geschiedenis der Nederlandsche letterkunde. Groningen (Wolters) 1906-1912. 7 dln.

Knippenberg 1917

Knippenberg 1917 H.H. Knippenberg, 'De St. Geerten minne'. In: Bijblad voor taal en letteren bij opvoeding en onderwijs 5 (1917), p. 41-46.

Madou 1975 , dl. 1 p. 15-17, 80-84, 169

Madou 1975 M. Madou, De heilige Gertrudis van Nijvel. Brussel (Paleis der Academie) 1975. 2 dln. Verhandeling van de Kon. Acad. voor Wetenschap, Letteren en Schone Kunsten van België. Klasse der Schone Kunsten 29.

Marie Josepha 1930 , p. 25-28 en 136-144

Marie Josepha 1930 Marie Josepha [kloosternaam van G.G. Wilbrink], Das geistliche Lied der Devotio Moderna. Ein Spiegel niederländisch-dutscher Beziehungen. Nijmegen (Thieme) 1930. Disquisitiones Carolinae. Fontes et acta philologica et historica 2. Diss. Nijmegen.

Meder 1991A , p. 30-32, 74, 103

Meder 1991A T. Meder, Sprookspreker in Holland. Leven en werk van Willem van Hildegaersberch (ca. 1400). Amsterdam (Prometheus) 1991. Nederlandse literatuur en cultuur in de Middeleeuwen 3. Diss. Leiden.

Meder 1991B

Meder 1991B T. Meder, 'De Sint Gertrude-sproke van Willem van Hildegaersberch'. In: De nieuwe taalgids 84 (1991), p. 320-333.

Van Mierlo 1942B

Van Mierlo 1942B J. van Mierlo, 'De ballade van Sinte Geertruden minne'. In: Versl. & meded. van de Kon. Vl. Acad. voor taal- en letterkunde 1942, p. 237-275.

Olst , (scriptie)

Olst J.A.H. Olst, Van Sente Gheertrudes Minne. (Ongepubl. doctoraalscriptie, te raadplegen bij de Universiteit van Amsterdam, Documentatiecentrum Nederlandse Letterkunde, nr. 569).

Van Oostrom 1985

Van Oostrom 1985 F. van Oostrom, 'Een afscheid vol perspectief: sproke en lied over Sint Geertrude minne'. In: Vooys (Extra nummer: Liber amicorum Jules van Oostrom; squibs over neerlandistiek) 4 (1985), p. 45-47.

Quirijnen 1988

Quirijnen 1988 J.M.C.C. Quirijnen, 'Gertrudis van Nijvel in proza en poëzie'. In: In de Hollantsche tuyn II. Historische wetenswaardigheden van Geertruidenberg en naaste omgeving. Geertruidenberg (Oudh.kring 'Geertruydenberghe') 1988, p. 32-43.

Serrure 1858A , p. 374-376

Serrure 1858A C.P. Serrure (ed.), 'Kleine gedichten en prozastukken uit de dertiende en veertiende eeuw'. In: Vaderlandsch museum 2 (1858), p. 146-221 en 374-451.

Sonnemans 1995 , dl. 1 (passim) en dl. 2 p. 161-162

Sonnemans 1995 G. Sonnemans, Functionele aspecten van Middelnederlandse versprologen. S.l. (s.n.) 1995. 2 dln. Diss. Nijmegen.

Stock 1931

Stock 1931 A.F. Stock, Vie critique de Sainte Gertrude de Nivelles en Brabant. Nivelles (Despret) 1931.

Vellekoop 1985 , p. 273

Vellekoop 1985 C. Vellekoop, 'Hoe oud is oudt in het Antwerps liedboek?' In: A.M.J. van Buuren, H. van Dijk, O.S.H. Lie e.a. (red.), Tussentijds. Bundel studies aangeboden aan W.P. Gerritsen ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag. Utrecht (HES) 1985, p. 272-279 en 367-368.

Verwijs 1869 , p. 179

Verwijs 1869 E. Verwijs (ed.), De oorlogen van Hertog Albrecht van Beieren met de Friezen in de laatste jaren der XIVe eeuw naar onuitgegeven bescheiden. Utrecht (Kemink) 1869. Werken uitgegeven door het Historisch Genootschap Utrecht. Nieuwe reeks 8.

Willems 1840B

Willems 1840B J.F. Willems, 'Riddert of Sinte Geertruidenminne'. In: Kunst- en letterbode 1 (1840), p. 39.

Willems 1848 , p. 311-316

Willems 1848 J.F. Willems, Oude Vlaemsche liederen ten deele met de melodiën uitgegeven door ─. Gent (Gyselynck) 1848.

Wolf 1843 , nr. 359 p. 434

Wolf 1843 J.W. Wolf, Niederländische sagen. Leipzig (Brockhaus) 1843, nr. 359 p. 434.

Parallellen en varianten:

(a) vss. 1-451 's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 128 E 6 [1475 - 1500] , f. 75va-78rb

's-Gravenhage, Koninklijke Bibliotheek, 128 E 6

(olim AA 70)

Post quem: 1475

Ante quem: 1500

Datering: ca. 1480

Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 25, 102, 108, spr. 5 158, 162, 166, 177, 184, 192

(b) vss. 1-451 Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, 15.659-61 [1450 - 1475] , f. 56rb-59ra (variant)

Brussel, Koninklijke Bibliotheek van België, 15.659-61

(olim 198)

Post quem: 1450

Ante quem: 1475

Datering: 1469

Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 25, 102, 166, 177, 184, 189

(c) vss. 1-451 Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. oct. 280 [1500 - 1550] , f. 38a-42b (Nederrijnse variant)

Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. oct. 280

Post quem: 1500

Ante quem: 1550

Datering: 1524 of later

Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 192

(d) vss. 1-451 Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. oct. 185 [1450 - 1500] , f. ? (variant)

Berlijn, Staatsbibliothek Preussischer Kulturbesitz, Germ. oct. 185

Post quem: 1450

Ante quem: 1500

Datering: 2e helft of eind 15e eeuw

Overeenkomst met Hulthem-nr(s): 192

Zie:

Bisschop 1870 , p. 142-148 (a-b)

Bolte 1889 , p. 157-159 (c)

Bolte 1889 J. Bolte (ed.), 'Das Liederbuch der Anna von Köln'. In: Zeitschrift für deutsche Philologie 21 (1889), p. 129-163.

Clignett 1819 , p. 381-411 (a)

Clignett 1819 J.A. Clignett, 'De oude Hollandsche dronk, S. Geerden Minne, door Willem van Hildegaersberch. Uitg. naar het Haagsche hs. door ─'. In: J.A. Clignett, Bijdragen tot de oude Nederlandsche letterkunde. 's-Gravenhage (Thierry & Mensing) 1819, p. 381-411.

Van der Heijden 1977A , p. 257-263 (d)

Van der Heijden 1977A M.C.A. van der Heijden (ed.), Wie wil horen een goed nieuw lied? Liederen en gedichten uit de Middeleeuwen. 4e dr. Utrecht (Spectrum) 1977. Spectrum van de Nederlandse letterkunde 4.

Hoffmann von Fallersleben 1830-1857 , dl. 10 p. 93-97 (d)

Hoffmann von Fallersleben 1830-1857 H. Hoffmann von Fallersleben, Horae Belgicae. Studio atque opera Henrici Hoffmann Fallerslebensis. Vratislaviae etc. (Aderholz etc.) 1830-1857. 12 dln in 3 bdn. [Fotomech. herdruk Amsterdam (Rodopi) 1968].

Kalff 1884 , p. 605-618 (a-d)

Kalff 1884 G. Kalff, Het lied in de Middeleeuwen. 2e dr. Leiden (Brill) 1884. Diss. Leiden 1883. [Ongew. herdruk Arnhem (s.n.) 1966].

Marie Josepha 1930 , p. 136-144 (a-d)

Meder 1991A , p. 19, 30-32, 172, 185 (a, b)

Meder 1991B , (a-d)

Meder 1991B T. Meder, 'De Sint Gertrude-sproke van Willem van Hildegaersberch'. In: De nieuwe taalgids 84 (1991), p. 320-333.

Quirijnen 1988 , (d)

Visscher 1835 , p. 333-346 (a, b)

Visscher 1835 L.G. Visscher, Bijdragen tot de oude letteren der Nederlanden.

Repertorium Hulthem

Sente ghetrwden minne ende

Contact